Zanim powstało Gimnazjum nr 1…

 

W czerwcu 1922, po blisko 600 latach Mikołów wrócił do Polski, a szkolnictwo w Mikołowie przejęli Polacy. Likwidacji uległy szkoły wyznaniowe, istniejące w naszym mieście. Już w marcu 1921 roku, po stu latach istnienia, zamknięta została szkoła żydowska. Szkoła ewangelicka, pełniąca funkcję szkoły zbiorczej dla dzieci wyznania ewangelickiego z Mikołowa i okolic przetrwała do roku 1932. Po zamknięciu szkół, uczniowie zaczęli uczęszczać do szkoły, która przyjęła nazwę szkoły powszechnej. Wyjątek stanowiły dzieci, których rodzice po pierwszej wojnie deklarowali narodowość niemiecką. Na wniosek mniejszości niemieckiej w Mikołowie, samorząd miasta wyraził zgodę w 1923 roku na utworzenie mniejszościowej szkoły niemieckiej z początkową liczbą uczniów 364 (Dawny budynek szkoły niemieckiej jest częścią dzisiejszej SP3 mieszczącej się przy ul. Bandurskiego). W lutym 1930 szkoła powszechna w Mikołowie została podzielona na szkołę powszechną dla dziewcząt (750 uczennic) i chłopców z 748 uczniami. Kierownikiem placówki był Zygmunt Wroński. Z powodu trudnych warunków lokalowych magistrat miasta Mikołowa podjął decyzję o budowie nowoczesnej szkoły przy ulicy Żorskiej (obecnie ul. Konstytucji 3 Maja) Szkołę budowano w latach 1929-34.

Uroczyste otwarcie nastąpiło 24 marca 1934 z udziałem przedstawicieli samorządu miejskiego i wojewody śląskiego dr Michała Grażyńskiego. Był to obiekt szkolny spełniający wszystkie wymogi współczesnej placówki oświatowo-wychowawczej. Inż. Olszewski z Chorzowa zaprojektował budynek 3-kondygnacyjny z 3 gabinetami, salą konferencyjną, biblioteką i salą gimnastyczną. Projekt ten zrealizowała firma Klimoszek z Mikołowa. W roku szkolnym 1934/35 naukę w tej szkole rozpoczęło 724 uczniów. Zatrudniono 19 nauczycieli, kierownikiem placówki został Zygmunt Wroński. Ambicją szkoły było stworzenie dogodnych warunków wychowania i kształcenia. Temu celowi służył eksperyment dydaktyczno-wychowawczy prowadzony w latach 1935-39 pod nazwą „metoda zuchowa”, nazwany później metodą mikołowską. Jej twórcą był Aleksander Kamiński. W 1937 roku w 15-lecie istnienia szkolnictwa polskiego na Śląsku, szkoła otrzymała sztandar, ufundowany przez Radę Rodzicielską. Podniosła uroczystość odbyła się 6 czerwca przy udziale społeczności mikołowskiej i władz szkolnych. Sztandar ten zaginął we wrześniu 1939 roku. W obliczu zbliżającej się wojny i zwiększającego się zagrożenia niepodległości, uczniowie i nauczyciele „Jedynki” zbierali pieniądze na Fundusz Obrony Narodowej (FON). Dary te zostały przekazane dwukrotnie w 1938, 1939. W grudniu 1938 nastąpiła zmiana na stanowisku kierownika szkoły. Dotychczasowy Zygmunt Wroński został mianowany podinspektorem szkolnym w Rybniku. Jego miejsce zajął Józef Czerniak. Zasłużoną dla Polskości Śląska działalność szkoły przerwał wybuch II wojny. Mikołów znalazł się w obrębie ziem wcielonych do III Rzeszy. Szkoła polska została zamknięta, a w jej gmachu od grudnia 1939 rozpoczęła działalność niemiecka szkoła koedukacyjna nr 2.

27 stycznia 1945 Mikołów powrócił w granice państwa polskiego. W maju 1945r., po opuszczeniu szkoły przez wojska radzieckie, które rezydowały w budynku pod koniec wojny rozpoczęło się porządkowywanie i Szkoła Podstawowa nr 1 wróciła do swojego budynku. Nowym kierownikiem szkoły został Tadeusz Krawczyk. Pierwszy, powojenny rok obfitował w trudności - brak podręczników, materiałów piśmienniczych, kadry nauczycielskiej. Uczniowie głownie ćwiczyli się w języku ojczystym, ponieważ znali go słabo po kilku latach nauki w szkole niemieckiej. Powoli szkoła wracała do normalnej pracy; porządkowano pracownie, salę gimnastyczną, uruchomiono kuchnię i jadalnię. Kierownikami szkoły byli mgr Józef Szczerba i Natalia Bortel, a od 1951 roku mgr Edward Kobiela, który pozostał na tym stanowisku aż do chwili śmierci w 1969r. W 1962r. szkołę odwiedził Gustaw Morcinek, pisarz związany ze Śląskiem. W tym samym roku, dzięki staraniom nauczycielki Heleny Skowrońskiej została utworzona klasa dla dzieci specjalnej troski. W tych klasach dzieci niepełnosprawne uczyły się aż do 1972 roku, kiedy stworzono w Mikołowie szkołę specjalną.  

Największym wydarzeniem lat sześćdziesiątych było nadanie szkole imienia. Miało to miejsce 7 maja 1966 roku, dla uczczenia 1000-lecia Państwa Polskiego i 45 rocznicy III Powstania Śląskiego. Szkoła Podstawowa nr 1 przyjęła imię Powstańców Śląskich. Z tej okazji koło ZBOWiD w Mikołowie pod przewodnictwem inż. Wilhelma Grzbieli ufundowało sztandar. W wyniku reformy oświaty na przełomie 1966/67 szkoła, po raz pierwszy po wojnie, realizowała program ośmioklasowej szkoły podstawowej, co spowodowało pogorszenie warunków lokalowych, bez szkody dla wysokiego poziomu nauczania. W 1973 roku podjęto decyzję o budowie trzykondygnacyjnej przybudówki, która została oddana do użytku w 1976. W tym samym roku, powstał hymn szkoły, do którego muzykę skomponował ówczesny nauczyciel Jan Kopiec. Krótko, bo przez rok kierownikiem szkoły był mgr Lucjan Świerkot, a po jego tragicznej śmierci w 1970 roku mgr Bolesław Iskrzycki. W 1978 roku funkcję tę objęła na 5 lat długoletnia nauczycielka „Jedynki”, Helena Skowrońska, a w 1983 mgr Zenon Skrzypczak. W 1984 r. szkoła obchodziła jubileusz 50-lecia, odsłonięto wtedy tablicę pamiątkową ufundowaną przez władze miejskie. Aktu odsłonięcia dokonał przedwojenny nauczyciel naszej szkoły Emil Jędrzejczyk. W roku szkolnym 1986/87 nowym dyrektorem zostaje mgr Krystyna Morawiec, a funkcje zastępców pełnią mgr Emilia Olszówka i mgr Ewa Sobolewska. „Jedynka” staje się największą szkołą w mieście, w roku szkolnym 1987/88 uczęszcza do niej aż 1433 uczniów i pracuje 70 nauczycieli. Praca na 2-3 zmiany, zajęcia lekcyjne do 17-tej i dłużej. Poprawę sytuacji przyniosło otwarcie w Mikołowie nowej szkoły podstawowej SP10, do której przeniesiono część dzieci. Od tego momentu liczba dzieci waha się w granicach 1000-1100. Od 1990 roku przedmiotem lekcyjnym stała się religia, w tym też roku dzieci po raz pierwszy wzięły udział w tzw. „Zielonej szkole”, zaczęto uczyć języków zachodnich. W 1991 po raz pierwszy odbył się konkurs na dyrektora szkoły, kierująca szkołą mgr Krystyna Morawiec przystąpiła do konkursu i została ponownie wybrana dyrektorem SP1 dyrektorując jej aż do końca.